FORMALDEHYDE là anđêhít đơn giản nhất và là một hợp chất hữu cơ không màu, dễ bay hơi có công thức hóa học là H2CO. Ở điều kiện bình thường là một chất khí có mùi hăng mạnh.
Ngoài tên gọi là FORMALDEHYDE thì nó còn khá nhiều tên khác nhau như chất formol, fomanđêhit, methyl aldehyde, methylene oxide, metana, …
Trong thực tiễn chất fomaldehyde được sử dụng trong nhiều lĩnh vực như làm thuốc bảo quản trong phòng thí nghiệm nhà xác, sử dụng trong các sản phẩm gia dụng, keo, vải chống nhăn, thuốc trừ sâu, thuốc sát trùng và diệt trùng và đặc biệt có trong các sản phẩm gỗ công nghiệp.
TÍNH CHẤT LÝ HÓA CỦA FORMALDEHYDE
Tính chất vật lý của FORMALDEHYDE
- Formaldehyde là chất dễ bay hơi và có khả năng chuyển sang thể khí ở điều kiện bình thường, không màu, mùi cay xốc, khó ngửi, tan nhiều trong nước.
- Độ hòa tan trong nước: > 100 g/100 ml (20 độ C)
- Điểm nóng chảy: -117 độ C (156 K)
- Điểm sôi: -19.3 độ C (253.9 K).
Tính chất hóa học của FORMALDEHYDE
Formaldehyde có các thuộc tính hóa học chung của các anđêhít ( -CHO ) như:
- Phản ứng khử tạo thành alcol, hydrocacbon và amin hóa
- Phản ứng Oxy hóa tạo thành axit
- Phẩn ứng cộng hợp
- Phản ứng cannizzaro có xúc tác của bazơ để tạo thành axit formic và methanol.
- Các phản ứng hóa học có sự tham gia của liên kết -CH
Fomanđêhít là một chất có ái lực điện tử (electrophil). Nó có thể tham gia vào các phản ứng thế thơm ái lực điện tử với các hợp chất thơm và cũng có thể tham gia các phản ứng cộng ái lực điện tử với các anken.
NGUỒN GỐC CỦA FORMALDEHYDE
Formaldehyde là một loại chất độc nhưng cũng là một phân tử phổ biến trong vũ trụ, nó có thể là nguồn gốc của những vật chất rắn cácbon hữu cơ trong hệ mặt trời và chúng cũng được tìm thấy rất nhiều trong các chùm sao chổi cùng các tiểu hành tinh.
- Ở dạng tự nhiên, hóa chất Formaldehyde này tồn tại sẵn trong gỗ, táo, cà chua, khói động cơ, khói thuốc lá, khói đốt gỗ, dầu và khí hóa lỏng (gaz), …
- Đối với nhân tạo, thì ta có thể tìm thấy formaldehyde trong các sản phẩm đã qua chế biến như sơn và dầu bóng, gỗ ép, keo, vải, chất chống cháy, các chất bảo quản và chất cách ly…
QUY TRÌNH SẢN XUẤT FORMALDEHYDE
Vì là hóa chất rất thông dụng nên nó được điều chế khá nhiều.
Trong công nghiệp, chất Formaldehyde được tạo ra bằng cách oxy hóa Methanol ở 250 độ C cùng với đó phải có điều kiện kèm theo chất xúc tác là bạc kim loại hay hẩu lốn của sắt oxit với molypden và vanađi.
Ta có phương trình hóa học điều chế như sau:
- CH3OH + ½ O2 → H2CO + H2O
Trong trường hợp nếu dùng chất xúc tác là gốc bạc thì quá trình tạo ra Formaldehyde sẽ trải qua hai gia đoạn vì gốc bạc hoạt động ở nhiệt độ cao hơn, khoảng 650 °C. Phản ứng hóa học tạo Hóa chất công nghiệp Formaldehyde diễn ra đồng thời với việc phản ứng đầu giống như phương trình nêu trên, còn phản ứng sau là phản ứng khử hiđrô
Ta có phương trình hóa học khử hidro như sau:
- CH3OH → H2CO + H2
Ở chừng độ sản xuất ít, Formaldehyde có thể được sản xuất bằng nhiều cách thức khác bao gồm sự chuyển hóa từ Etanol thay vì nguồn nguyên liệu Metanol thường ngày. Tuy nhiên, các cách thức này không có giá trị thương nghiệp lớn.
ỨNG DỤNG CỦA FORMALDEHYDE
Ứng dụng của Formaldehyde trong công nghiệp sản xuất
- Các loại keo được sử dụng trong công nghiệp chế tạo gỗ thường có thành phần chính là hóa chất formaldehyde. Với tác dụng liên kết với cellulose của gỗ tạo nên độ bền. Ngoài ra formaldehyde trong keo có tính kết dính mạnh tăng cường độ cứng đồng thời có tác dụng chống ăn mòn chống côn trùng mối mọt và giữ hình thái khiến tấm ván rắn chắc.
- Hóa chất công nghiệp Formaldehyde dùng rộng rãi trong các ngành công nghiệp dệt, nhựa, chất dẻo, trong giấy, sơn, xây dựng, mỹ phẩm, thuốc nhuộm tóc, keo dán, thuốc nổ, các sản phẩm làm sạch, trong thuốc và sản phẩm nha, giấy than, mực máy photocopy…
- Formaldehyde có tính khử trùng rất cao nên có được sử dụng để làm chất tuyệt trùng trong nông nghiệp và thủy sản.
- Formaldehyde cũng được tạo thành dạng bọt xốp để sản xuất vật liệu cách điện hay đúc thành các sản phẩm theo khuôn. Việc sản xuất nhựa từ Formaldehyde chiếm hơn một nửa sản lượng tiêu thụ Formaldehyde.
Ứng dụng của Formaldehyde trong công nghiệp bảo quản
- Formaldehyde dễ dàng phối hợp với các protein (thường là thành phần các loại thực phẩm) tạo thành những hợp chất bền, không thối rữa, không ôi thiu để kéo dài thời gian bảo quản của các thực phẩm như bánh phở, hủ tiếu, bún, bánh ướt…
- Ngoài ra nó còn có cả trong bia để chống cặn vì giá thành thấp.
Ứng dụng của Formaldehyde trong y học
Nếu dung dịch Formaldehyde có khoảng 40% theo thể tích hoặc 37% theo khối lượng gọi là formon hay formalin. Đây là chất được sử dụng rất nhiều trong y khoa với vô số các tác dụng như diệt vi khuẩn, diệt trùng và là dung môi để bảo vệ các mẫu thí nghiệm, các cơ quan trong cơ thể con người, ướp xác…
ẢNH HƯỞNG CỦA FORMALDEHYDE ĐẾN SỨC KHỎE CON NGƯỜI
Tổ chức Y tế Thế giới liệt kê formaldehyde vào loại hóa chất độc hại đối với sức khỏe con người. Nguy hiểm hơn có thể gây ung thư đối với các cơ quan của cơ thể người, … Bởi vì cơ thể người không có cơ chế đào thải formaldehyde. Các tác hại cụ thể như sau:
- Nếu tiếp xúc trong thời gian ngắn như hít thở phải formaldehyde có thể gây ra kích thích mắt và màng nhầy, làm chảy nước mắt, đau đầu, cảm giác nóng trong cổ họng và khó thở.
- Nếu tiếp xúc bên ngoài trong thời gian dài thì Formaldehyde gây ra các tác hại nghiêm trọng cho da và hệ thống hô hấp, các bệnh về bạch cầu, …
- Formaldehyde đối với phụ nữ có thai có thể gây sai lệch và biến dị các nhiễm sắc thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai.
- Formaldehyde đã được chứng minh là có thể gây ung thư nếu đưa formaldehyde vào trong cơ thể. Vì vậy, từ lâu formaldehyde là chất cấm không được dùng trong chế biến thực phẩm. Nếu sử dụng thực phẩm chứa formaldehyde trong thời gian nào đó sẽ có nguy cơ rất lớn là nhiễm độc, đặc biệt có thể bị ung thư do formaldehyde gây ra.
Tham khảo thêm bài viết: Magie oxit (MgO) là gì? Cách điều chế & Ứng dụng đối với đời sống
CÁCH PHÒNG NGỪA ĐỐI VỚI FORMALDEHYDE
Ngưỡng nồng độ chất Formaldehyde cho phép là bao nhiêu?
Một số tiêu chuẩn sử dụng trong công nghiệp gỗ công nghiệp.
- Tiêu chuẩn E0: nồng độ formandehit < 0.0004 mg/ lít
- Tiêu chuẩn E1: nồng độ formandehit 0.4mg/ lít đến 1.5 mg/lít
- Tiêu chuẩn E2: nồng độ formandehit >1.5 mg/lít
Giới hạn vẫn còn an toàn cho con người trong không khí là phải chứa ít hơn 2 ppm khí độc Formaldehyde
Biểu hiện của người bị ngộ độc khí độc Formaldehyde như thế nào?
Nếu bị nhiễm formaldehyde nặng thông qua đường hô hấp hay đường tiêu hoá các hiện tượng sau đây có thể xảy ra: Viêm loét, hoại tử tế bào, các biểu hiện nôn mửa ra máu, tiêu chảy hoặc tiểu ra máu và có thể gây tử vong trong vài phút do trụy tim mạch, với các triệu chứng khác kèm theo như đau bụng, ói mửa, tím tái. 30ml là liều lượng có thể gây ra chết người.
Cách phòng ngừa đối với Formaldehyde như thế nào?
- Nếu sản phẩm chứa nhiều formaldehyde, có thể nhận được do sản phẩm đó có mùi rất khó chịu do hóa chất này bốc hơi. Nhưng nếu sản phẩm chứa lượng quá ít formaldehyde thì không thể nào phân biệt được.
- Có một cách mà người tiêu dùng tránh một cách tương đối tiêu thụ sản phẩm có chứa chất độc hại formaldehyde đó là không nên ăn uống quá thường xuyên và lâu dài một loại thực phẩm để tránh sự tích lũy độc chất nào nếu có vào trong cơ thể.
- Để phòng tránh tối đa tác hại của formaldehyde nên hạn chế sử dụng các sản phẩm có chứa formaldehyde trong nhà nếu có điều kiện nên sử dụng gỗ tự nhiên. Đặc biệt, đối với trẻ em các thì ta nên đầu tư thi công nội thất bằng gỗ tự nhiên cho con để đảm bảo an toàn cho con.
- Tự mình kiểm tra nồng độ formaldehyde bằng cách sử dụng máy đo thông dụng dùng để đo loại khí độc này.
